Oferta sprzedaży:

Prace, które nie były wykonywane na indywidualne zamówienie są dostępne do sprzedaży. W sprawach warunków sprzedaży proszę o kontakt telefoniczny lub mailowy.
Przyjmuję zamówienia w zakresie rzeźby, medalierstwa, rekonstrukcji rzeźbiarskich, grafiki i rysunków

 

 


KWESTIA REKONSTRUKCJI SZEŚCIU FIGUR PROROKÓW KAPLICY ZAMKOWEJ W KRASICZYNIE
DR PAWEŁ PENCAKOWSKI - HISTORYK SZTUKI


WPROWADZENIE

Na poziomie nasady kopuły, tj. ponad kolistymi oknami wewnętrznego tamburu w kaplicy zamkowej (Baszty Boskiej) w zamku krasiczyńskim zachowały się szczątki sześciu figur wykonanych specyficzną techniką. Wykonane w 2 dekadzie XVII w., przedstawiały one siedzące postacie proroków Starego Przymierza. Na drewniane szkielety, łączone m. in. ręcznie kutymi gwoździami, nałożono tu szyte z grubej tkaniny (i barwione?) kostiumy, zaś odsłonięte partie ciał, w tym głowy i dłonie, zostały wyprowadzone w stiuku, nałożonym na drewniane szkielety, odpowiednio w tych miejscach uformowane. Identyczną technikę zastosowano w znajdujących się wyżej figurach sześciu Panien Mądrych, które zachowały się nieco lepiej. Tego rodzaju technika jest u nas czymś wyjątkowym (nie znam innych analogicznych rozwiązań, choć w czasach przedrozbiorowych zapewne istniały). Sposób sporządzenia figur jest interesujący i godzien szczegółowego dokumentowania (choćby ze względów naukowych).
Do chwili obecnej figury sześciu proroków były prawie zupełnie zniszczone i nieczytelne. Disiecta membra jednej lub dwóch z tych rzeźb poniewierają się na rusztowaniach. Nie jest więc możliwa ani ich anastyloza ani też teoretyczna rekonstrukcja ich formy (wyjąwszy najogólniejsze konstatacje, tj. stwierdzenie frontalnej pozycji siedzącej). To samo dotyczy ikonografii: nie wiemy, która z figur kogo przedstawiała. Brak też szerszej informacji o szczegółach.

 

PROROCY STAREGO PRZYMIERZA

Starotestamentowi prorocy byli łącznikiem między Bogiem a Izraelem w epoce sub lege. Teologia chrześcijańska wyróżnia szczególnie szesnastu z nich, na podobieństwo czterech ewangelistów i dwunastu apostołów razem wziętych w czasach sub gratia. Wyodrębniono też w tej grupie czterech proroków większych i dwunastu proroków mniejszych. Więksi to Izajasz, Jeremiasz, Ezechiel i Daniel. Prorocy mniejsi to (w układzie alfabetycznym): Abidiasz, Aggeasz, Amos, Habakuk, Joel, Jonasz, Malachiasz, Micheasz, Nahum, Ozeasz, Sofoniasz i Zachariasz. Należy jednak dodać, że w tym swoistym "kanonie" nie znaleźli się tacy prorocy jak Eliasz (protoplasta karmelitów) i jego uczeń Elizeusz, Jozue syn Siracha i Ezdrasz oraz prorokini Debora i sybille, których było dwanaście, i których wizje odnosiły się również do późniejszej historii świętej, jak również św. Jana Chrzciciela, który prostował drogi Pańskie i jest iunctim między Starym a Nowym Przymierzem.
Punktem wyjścia dla prób rekonstrukcji programu ikonograficznego jest zestaw szesnastu proroków "podstawowych". Problem rekompozycji 6 figur proroków w Baszcie Boskiej rozpada się na szereg mniejszych kwestii.
Należy przyjąć, że w zestawie figur w kaplicy znaleźli się czterej prorocy więksi: Izajasz, Jeremiasz, Ezechiel i Daniel. Ich proroctwa były szczególnie intensywnie interpretowane przez teologię chrześcijaństwa.
Uwagę zwraca tu zwłaszcza Izajasz, który prorokował m. in. dziewicze macierzyństwo Marii Bogarodzicy, narodziny mesjasza - światłości świata -
i jego pochodzenie z rodu Dawida (różdżka Jessego), oraz królewską godność wobec całego świata. Przewidział też nadejście Sądu Ostatecznego.
Również proroctwa Ezechiela wpłynęły silnie na kult maryjny w średniowieczu (i później). Znajdujemy w jego księdze wizje Bramy Zamkniętej, przez którą przechodzi tylko Król i Pan świata, co jest kolejnym symbolem dziewiczego macierzyństwa Marii. Są też u niego apokaliptyczne wizje sądu u kresu dziejów oraz zwierzęta wokół tronu Boga, które prefigurują czterech ewangelistów (tetramorfy).
Prorok Daniel jest prefiguracją Chrystusa: jego pobyt w jamie pośród lwów i cudowne z niej uwolnienie jest figurą Chrystusa w grobie i Zmartwychwstania Pańskiego. Daniel jest też typem człowieka, którego otacza opieką Opatrzność Boża. Epizody przedstawione w jego księdze (pobyt w lwiej jamie, sprawa Zuzanny molestowanej przez starców i trzech młodzieńców w piecu ognistym to wyraziste symbole ocalonej od zatraty duszy ludzkiej).
Prorok Jeremiasz jest starotestamentową Kasandrą i męczennikiem zarazem. Ganił on zepsucie w Izraelu i grzechy ludzi oraz przewiduje zniszczenie Jerozolimy jak też - generalnie - rozmaite kary boże. Został ukamienowany przez rozjuszonych Żydów.
Nie ulega kwestii, że czterej prorocy więksi powinni znaleźć się pośród sześciu przedstawień w Baszcie Boskiej.
Jest zatem problem wyboru dwóch pozostałych proroków, spośród dwunastu proroków mniejszych. Trudno tu ustalić wyraziste kryteria wyboru, tym bardziej, że istnieje duża ilość możliwych kombinacji. Chciałbym zaproponować dwóch z nich: Habakuka i Zachariasza.
Habakuk był pasterzem i ogrodnikiem w Betlejem, a ponadto łączony jest z Danielem jako ten, który z woli Bożej przyniósł mu pożywienie do lwiej jamy. Zachariasz (nie mylić z ojcem Jana Chrzciciela tego samego imienia) prorokował wjazd Chrystusa do Jerozolimy.

Rzeźby wykonał KAZIMIERZ ADAMSKI.